LKS Audio Mh da002 DSD DAC – Vol.2

Evet uzunca bir süre geçtiğinin farkındayım. İşler güçler ve iki aylık bebeğimiz Arven Karsu’nun hayatımıza kattığı o güzel telaşeden ancak fırsat bulabildim. LKS ile ilgili yorumlarımı bekleyenlerin affına sığınarak devam edelim.

Nasıl çalıyora geçmeden önce belirtmek istediğim bazı hususlar var. Amfi, kaynak cihazlar vs. derken modlama işinden en fazla nasibini olanlardan biri de LKS oldu. Üzerinde gelen standart inlet Furutech Gold ile, sigorta ise AMR Gold ile değişti. Bir süre sonra ise üzerindeki dört adet stok bi-polar opamp Muses02 ve LME47920 ile değişti. Tüm bu güncellemeleri, etkilerini daha iyi gözlemleyebilmek için, belirli periyotlarla yaptım.

İlk olarak inlet değişimi. Elimde daha iyi olduğunu düğündüğüm Oyaide Palladium Inlet-R bulunmasına rağmen sigorta kutulu model ihtiyacından ötürü Furutech Gold'u tercih etmek durumunda kaldım. Furutech’lerle sunum biraz daha müzikal (sıcak/organik) hale geldi. Furutech’ler bu sefer işe yaradı. :)

Ardından standart cam sigortayı AMR Gold ile değiştirdim. Bu cihaza yapılabilecek, az paraya çok iş şeklinde, en güzel güncelleme muhtemelen bu oldu. Müzikalite ve hemen hemen tüm frekans bandının definisyon artışına neden oldu bu minik şey.

Yaklaşık bir ay kadar sonra bahsettiğim opamp değişimlerini yaptım. LKS tasarımcıları opamp çiplerini soketli yaptıkları için takıp çıkarmak çok kolay oldu. Stok olarak dört adet bipolar Opa1612 kullanmış. Tercih edilenlerin gayet dengeli olduklarını söylem lazım fakat spesifik alanlarda en iyisi değiller.

İlk denemeler için ikişer tane NE5532 ceramic ve LME49720 siparişi verdim. LME49720 ler Opa1612 lere göre daha detaylı olduğunu daha ilk saniyesinde gösterdi. Ayrıca arka plan gürültüsündeki başarısı da son derece iyiydi. İlk günlerde hafiften duyduğum metaliklik yaklaşık iki hafta kadar sonra gitti ve arka plan gürültüsün azlığı daha başarılı bir hal aldı. Bir süre sonra 1612 lerle karşılaştırmalı olarak dinledimde 49720 lerin ciddi detay artışı ve arka plan sessizliği sağladığını gördüm. Yalnız itiraf etmeliyim ki 1612 kadar müzikal opamp değiller. Bir ay kadar sonra sipariş verdiğim Muses02 ler elime ulaştı. Cihazıma taktığım anda tam olarak hakkında söylenen şeyleri gözlemledim. 1612 den daha müzikal, 49720 kadar olmasa da çok yakın bir detay seviyesi ve özellikle yüksek definisyonlu düşük frekans tepkisi müthiş idi. Muses02/LME49720 kombinasyonu eksik taşları yerine koydu.

Öncelikle Muses02 çok hesaplı değil. Sadece iki adetinin maliyeti bile 100$ geçebiliyor. Yalnız elde edilen artış bu rakama değer. Örneklemek gerekirse belli bir makanın dac ları arasında sanki bir üst modele geçilmiş gibi bir etkisi oldu.

Yaklaşık dört ay geçti. Haftanın bazı günleri “hatta çoğunlukla diyelim” kullanmadığım zamanlar cihaz açık kaldığı için, en azından elektirksel kısmının pişme sürecini tamamladığını söylemek yanlış olmaz. LKS’yi şu vakte kadar daha çok USB üzerinden son zamanlarda ise RCA ve BNC üzerinden dinledim. Test için daha çok Logitech Squezeebox Touch (SBT) yi kullanacağım. Bilgisayar tabanlı kaynak üzerine fazlaca denemelerim oldu. Bunların içinde çeşitli pc tabanlı sistemler, xenon sunucu, Mac mini/pro, RaspberryPi, Intel Nuc, Audirvana, Foobar, RapyFi.. vs vs var ve her seferinde yeniden SBT’ye döndüm. SBT ‘nin arkasında odyofil maksatlı seçilmiş ve optimize edilmiş bir medya sunucu bilgisayar (Vortexbox kurulu) ve kablolu network ağı mevcut. Kullanmakta olduğum kablolar ise Oyaide uçlara sahip Acrolink 7N-4030II güç kablosu, Acoustic Revive USB, Oyaide Dr-510 BNC Coax ve Black Rhodium Polar Illusion DCT++ Interconnect şeklinde.

SBT USB üzerinden LKS’ye bağlı durumda. BNC üzerinde ise CD çalarım mevcut. Ufak bir not: Acoustic Revive USB sisteme yeni eklendi. Öncesinde Wireworld, DhLabs, Nordost, Oyaide gibi markaların USB kablolarını kullandım/denedim. USB kablo seçiminin de son derece önemli olduğunu belirtmek isterim. Yalnız kablonun artılarından ziyade LKS’nin performansı üzerinde duracağım.

Daha önce Yulong, Hegel ve Audio-GD gibi bazı markaların daclarını sistemimde kullandım. Hızlıca bir giriş yapayım hemen LKS bu markaların birkaç gömlek ötesinde çok farklı bir kulvarda yer alıyor. Kutu içinden çıkan standart halinin sesi fiyat skalasının oldukça üzerinde. Bazı okuyucular şimdi hadi oradan diyordur Türkiye’deki HiFi pazarı halen Avrupa’lı birkaç üretici ve distribütörün eline bakıyor durumda malesef. Hal böyle olunca o üreticilerin “fahiş fiyatlı” ürünlerinin karşısında bu tip cihazlar rahat bir şekilde dengeleri alt üst edebiliyor. Yine bir uzakdoğulu olan Audio-GD leri fiyat/perf. olarak çok beğeniyorum. 600-700 USD etiketli orta segment modellerini kullandığım için daha pahalı ve donanımlı olan LKS ile kıyaslamanın pek adil olmadığının farkındayım.

Testler için üç farklı albüm çıkardım. İlki bir klasik;
Eiji Oue, Minnesota Orchestra – “Rachmaninoff Symphonic Dances” 

Elimdeki albüm 24 bit 88.2 Khz. değerlerine sahip. Rachmaninoff’un Symphonic Dances’ı son derede iniş çıkışlı ve dinamiktir. Kendisinin muhtemelen en sevdiğim klasiği. Bu tip çok sesli orkestral müzikleri, kaynak cihazların performasını anlamak için özellikle tercih ediyorum. Müziğin sizi içine alabilmesi ancak dacın detay seviyesinin güçlü, dinamik ve yüksek stereo imaja sahip olmasıyla mümkün olabiliyor. Start tuşuyla LKS ekranında müziğin teknik özellikleri gösteriyor :

Hazır yeri gelmişken aynı menü üzerinde, kullanılan dac çipine ait bazı parametreleri görmek ve değiştirmek mümkün. Bunlar (FILTER, DPLL, DEEMPH) ve hepsi seçilebiliyor.

 

- FILTER “Fast/Slow” seçenekleri mevcut. İkisinden birini seçiyorsunuz. Açık söylemek gerekirse nasıl çalıştığını ve ne işe yaradığını henüz çözemedim. Genellikle “Fast” seçili durumda.

- DPLL (Bandwith Control) de ise Sabre dac çipinin Jitter iyileştirme özelliğinde dair bir ayar. Burada LLBW (en düşük) , LBW (düşük), MBW (orta), HBW (yüksek) HHBW (en yüksek) ve Auto seçenekleri mevcut. En düşük değer “LLBW” en başarılı jitter iyileştirme anlamına geliyor. Yalnız her kaynak için çalışmıyor malesef. Yüksek örneklemeli parçalarda mecburen yüksek BW değerlerini seçmek gerekiyor. Yalnız cd audio ile LLBW sorunsuz çalışıyor ama stabilite için dacın biraz ısınması gerekiyor (1 saat kadar). Ne zaman ne dinleyeceğim belli olmadığı için DPLL yi genelde “Auto” seçeneğinde bırakıyorum.

- DEEMPH (De-Emphasis mode) Bu seçenek ise arka plan gürültüleri temizlemek için kullanılıyor. Yalnız filtreleme hususunda başarılı olduğunu söylemeliyim. Hatta biraz fazla başarılı. Gürültülerle beraber bazı mikro detayları da filtrelediğini duyduğum andan beridir kendisinden uzak duruyorum.

Yeniden "Symphonic Dances" albümüne dönelim. Bu albüm için ihtiyacımız olan şey daha ziyade güçlü bir stereo imaj, ayırım ve dinamizm. Dual mono olarak tasarlanmış yapısı ve son derece özenilmiş güç katına sahip LKS ile stereo imaj konusunda hiç bir sıkıntımız yok. Geniş bir sahne üzerinde herşeyin yeri belli. Detay, ayırım ve dinamizm tek kelimeyle muazzam. Eski daclarım üzerinde ve daha farklı mekan ve sistemlerde de (bazılarında 16 bit olarak) aynı albümü dinlemiştim. Sadece LKS beni orkestranın içine sokabildi.

Test için kullandığım 24 bit/96 Khz değerine sahip ikinci albüm ise
Amber Rubarth’ın 2012 tarihli “Sessions From 17th Ward” 

Chesky Records imzalı “binaural” olarak kaydedilen albümün kayıt kalitesi çok iyi. Bu albümden seçtiklerim ise üçüncü sıradaki “Strive” ve sekizinci sıradaki “Tundra” isimli parçalar. Sahne, akustik herşey çok iyi. Yalnız dikkatimi çeken en büyük şey Strive’de ki Tim Snider ‘ın violini. Sesin gerçekçiliği şu anda kadar dinlediğim tüm dac ların ötesinde. Davul, viola ve gitar üclüsünden oluşan Tundra isimli parçada ise düşük frekans kontrolü müthiş. Tizler duyduğum en iyileri. Gitar ve viola muhteşem definisyonu ile tam karşınızda.

Tord Gustavsen Trio – Changing Places (2003)

Çarpıcı, duygu dolu. Piyano, kontrbas ve davulun uyumu tek kelimeyle muhteşem. En sevdiğim albümlerden biri. Test için kullandığım versiyonu ise özellikle 16 bit 44 Khz. Nedeni ise orjinal CD yardımıyla LKS’nin USB/RCA/BNC girişlerini kıyaslamak.

LKS’nin BNC girişi RCA’ya göre bir parça daha iyi. Bunun iki nedeni olduğunu düşünüyorum. İlk olarak BNC soket direk olarak kart üzerine takılmış. Hemen üzerindeki RCA soket uzatma kablo ile karta bağlanmış. Diğeri ise kullanılan RCA girişinin gerçek 75 ohm olmaması. Üreticiler her ne kadar öyle olduğunu söyleseler de inanmıyorum :) CD çalarıma yaptığım en etkili modifiyerden biri dijital RCA çıkışı BNC ile değiştirmek olmuştu.

LKS – BNC bağlantı üzerinden son derece relax bir sunuma sahip. Düşük volüm seviyelerinde dahi kontrbas’ın gövdesi çok başarılı. Genellikle CD çalarların düşük frekans tepkisi ve zenginliği bilgisayar tabanlı sistemlere göre bir parça daha iyi oluyor. USB’ye geçildiğinde ise yakın bir  tepkisi ve Amanero Combo ile ciddi şejilde düşmüş jitter değerleri karşılıyor sizi. Sunum dijitallikten uzak bir havaya bürünüyor ve sahne derinleşiyor. LKS son derece havadar bir sunuma sahip. Üç boyut hissi, uzayan ziller vs gibi akustik artıları var. Acoustic Revive USB kablo da benzer artılara sahip. İkisinin birlikteliği müthiş. USB üzerinden uçuyor alet..Ahhh o piyano sesi yok mu..LKS yi uzun yıllar kullanacağım gibi.

Amanero USB-Combo / DSD üzerine

LKS İtalyan yapımı “Amanero Combo 384″ isimli bir USB arayüz kullanıyor:

kabul ettiği örnekleme değerleri :

(PCM/FLAC) : 44.1Khz, 48Khz, 88.2Khz, 96Khz, 176.4Khz, 192Khz, 352.8Khz, 384Khz
(DSD) : DSD64,DSD128, DSD256 ve DSD512

DSD performansı üzerine bazı denemelerim oldu. SBT ile en fazla 64XDSD dosyaları oynatabildim. Bunun nedeni SBT’nin USB-out olarak en fazla 192 Khz. örneklemeye çıkabilmesi. Bu nedenle DSD ler için daha ziyade Mac-Mini/Aurdivana kombinasyonunu kullandım. Integer mode 1 ve 2 ile 512xDSD ye kadar elimdeki tüm DSD leri sorunsuz bir şekilde oynatabildim. DSD lerin hiç şüphesiz en büyük artısı eforsuz sunum. Mesela 128xDSD dosyanın boyutu nerdeyse 24/192 FLAC ların iki misli olmasına rağmen daha eforsuz çalıyor. Hatta 512xDSD bile aynı şekilde eforsuz, son derece dinamik. DSD’lerin PCM lere göre sahnesi de bir miktar daha iyi. Hatta öyle ki elimdeki 24/192 Khz flac ları 64XDSD ye çevirerek yaptığım denemelerde dahi bunu fark ettim. Yalnız 24/96 larda böyle bir fark duyamadım. Buradan 192 khz. örneklemeye sahip PCM lerin donanımı zorladığı şeklinde bir sonuç çıkarmak mümkün. Bu noktada şunu önerebilirim : eğer depolama sıkıntısı yok ise özellikle 24/192 FLAC ların bir kopyasını DSD olarak saklamak ve dinlemek mantıklı. Bu çevirimi yapan yazılımlar mevcut. Bknz: Audiogate-Korg

Son olarak maliyetler:

LKS (Amanero USB-Combo dahil) Honk Kong distribütöründe 1000 USD civarında fiyat etiketine sahip. Ebay sayfalarında bir miktar daha pahalı listelendiğini gördüm. Yol parası/gümrük vs derken rakam birkaç yüz dolar daha arıyor. Bahsi geçen modifiye bedellerinin ardından rakam kabaca 1500 USD leri bulabiliyor.