Network Tabanlı Müzik ve Vortexbox

Dijital müzik için network ağı üzerinde kurgulanmış medya sunucu (NAS) ve çalıcı kombinasyonu giderek popüler hale gelmeye başladı.  Bu tarafa adım atmak isteyen fakat konuya yeterince vakıf olmayanlara yardımcı olabilmeyi umduğum bir rehber hazırlamaya karar verdim.

Başlıkta ismi geçen Vortexbox çeşitli uygulamaları bünyesinde barındıran bir Linux tabanlı "Fedora" işletim sistemi oluyor. Odyofil maksatlarla kurgulandığı için kurulumu içinde ihtiyaç duyulan tüm uygulamalar geliyor. Asıl amacı network üzerinde çalışan bir NAS olmak olsa da üzerinde basitçe tanımlayacağınız bir oynatıcı ile tek başına, bir medya deposu ve çalıcısı olarak, görev yapabiliyor. Geniş donanım uyumluluğunas sahip Vortexbox'u eldeki atıl duran bir masaüstü bilgisayara, laptopa veya modern bir mini pc'ye kolayca kuruyorsunuz. Müzik, film ve fotoğraf arşivinizi kopyalama ve birkaç ayarın ardından kullanıma hazır hale geliyor. Yönetimi tablet ve/veya telefon üzerine kurabileceğiniz çeşitli uygulamalarla yapılıyor.

Vortexbox makinenizin üzerindeki bir USB porta dacınızı bağlayabilir ve aşağıdaki detayların çoğundan kurtulabilirsiniz ama bunu önermeyeceğim.

Resimde en alt taraftaki sistem, medyalarımızı barındıran, Vortexbox kuracağımız bilgisayar oluyor. Squeezebox olarak geçen cihaz oynatıcımız, Router cihazları network ağıyla birbirine bağlayan ara elemanımız ve Ipod ise yönetim cihazımız yani uzaktan kumandamız oluyor. Genel olarak bir network NAS/oynatıcı topolojisinin resmi bu. Squeezebox yerine herhangi bir bilgisayar,  Ipod yerine herhangi bir akıllı telefon veya tablet, Router yerine ise basit bir ethernet switch kullanmamız mümkün.


VORTEXBOX

Uzunca bir süredir kullanıyorum 2li tüm versiyonlarını tecrübe ettim. Vortexbox için muhtemelen yukarda resmedilmiş kurgunun en önemli parçası diyebilirim. Kendisi X86 mimarisi üzerinde çalışan Linux "Fedora" temelli bir işletim sistemi içine gömülmüş odyofil programlar kombinasyonu oluyor. Kuracağımız bilgisayar Intel ve AMD'nin yeni veya eski jenerasyon herhangi bir işlemcisine sahip olabilir yelpazemiz oldukça geniş. Özellikle enerji tüketim değerlerin düşüklüğü açısından yeni jenerasyon işlemcileri öneriyorum. Bu tip işlemcilerin fanlarını iptal etseniz dahi ısınma sorunları pek yaşanmıyor. Odyofil bir sistem hedefliyorsak fandan kurtulmamız güzel bir adım olacak.

Intel'in Core2Duo, QuadCore, I3 ve AMD'nin farklı işlemcilerine sahip bilgisayarla Vortexbox'u kullandım şu aralar ise iki çekirdekli Celeron "N2820" işlemcili bir mini bilgisayar Intel Nuc üzerinde çalıştırıyorum (hemen alttaki foto). Yalnız size J1800 / J1900 kodlu yeni nesil Celeron işlemcili mini bilgisayar veya ana kartları önereceğim. Vortexbox'un en güncel versiyonu (v2.4) J serisi işlemcileri de artık destekliyor. Dört çekirdekli bu işlemcilerin Intel I mimarisinden dahili bellek miktarı haricinde çok fazla farkları yok, bu işe fazlasıyla kafiler. Celeron işlemcili Intel Nuc'ları  500-600 TL civarları rakamlara bulabilirsiniz. Alternatif olarak benzer form faktöre sahip Gigabyte'ın "Brix" modelleri de olabilir. Bu tip bilgisayar genellikle hard disk ve hafıza "ram" modülü olmadan geliyor. Ekstradan 2 GB. ram modül ve medyalarınızı içine kopyalamak için bir hard disk edinmeniz gerekecek. Ram miktarının özellikle 2 GB. olmasını öneririm. Bu uygulamada daha fazlası daha iyi olmayacaktır. Ramle ilgili önemli bir nokta var; önerdiğim bilgisayarlar 1.35 volt düşük gerilim ram modülleri kullanıyor fakat piyasada çoğunlukla 1.5 volt modüller bulunuyor. Özellikle 1.35 volt modül bulmaya dikkat edin. Hard disk olarak 2.5" lik (standart laptop hard diski) tek bir atışımız var sadece. Cihaz içine ikinci bir hard disk takmak genellikle mümkün olmuyor. Ben 250 gb. bir SSD kullanıyorum yetiyor, fiyatları da uygun sayılır. Size yetmezse daha büyük bir SSD öneririm. SSD tercihi performanstan ziyade ses kalitesiyle ilgili ve elde fazlaca seçeneğiniz var. Forumlara göz atarsanız SSD yongalarına ait MLC, TLC ve SLC gibi bazı teknik terimlere ve bunların sese etkilerinin tartışıldığına denk gelebilirsiniz. Bu noktada çok fazla detaya girmeden düşük güç tüketimine sahip hesaplı bir SSD ile işi bitirmenizi önereceğim. Sandisk Ultra Plus serileri düşük güç tüketimi ve hesaplı fiyatıyla öne çıkıyor. Bütçeyi biraz daha esnetebilirseniz daha da iyisi Samsung 840 Pro var.

Önemli not : Vortexbox V2.4 'ü kurabilmek için biostaki UEFI desteğini aktif hale getirmeniz gerekiyor. Intel Nuc bilgisayarların kronikleşmiş UEFI sorunları var bu nedenle Vortexbox v2.4 kurulumunda sıkıntı yaşanabilir. Yaptığım denemelerde 032 kodlu eski bios versiyonunda bu sorunun yaşanmadığını tespit ettim. Nuc'un biosu ile uğraşmaktansa Gigabyte Brix tercih edilebilir.

Vortexbox'a ait tüm genel bilgiler burada : http://info.vortexbox.org/

Yeni versiyonu "v2.4" burada : http://vortexbox.org/downloads

Dosyayı indirdikten sonra kurulum için :
Birinci aşama :  http://wiki.vortexbox.org/installing_i386_images_using_a_usb_key
İkinci aşama : http://wiki.vortexbox.org/vortexbox_2.3_installation_instructions

Birinci aşama indirdiğiniz imajın bilgisayarın hard diskine yazılması, ikincisi ise kurulum ve ayarlarla ilgili. Bu aşamalar otomatik bir şekilde basit ve hızlıca ilerliyor sadece birkaç tuşa basıyorsunuz. İkinci aşama tamamlandıktan sonra monitör ve klavyeden kurtulabilirsiniz artık ihtiyacınız olmayacak. Vortexbox'u bilgisayarın üzerindeki açma/kapama butonu vasıtasıyla açıp kapatıyorsunuz sadece. Açıldıktan yaklaşık 15-20 saniye sonra network ağınızda ulaşılabilir hale geliyor. Sonrasındaki tüm ayarlar ve medyaların cihaza kopyalanması network üzerinden yapılıyor. Bu aşamadan sonra Vortexbox'u bir cd-ripper cihazında çevirmek ise çocuk oyuncağı. Tek ihtiyacınız olan şey USB üzerinden bağlanabilen harici bir cd oynatıcı. Kullanımı inanılmaz basit ve keyifli. Müzik cd nizi yerleştiriyor çekmecesini kapatıyorsunuz bu kadar. Otomatik olarak cd-ripping devreye giriyor. Bu işlem esnasında internetten albüm bilgilerini ve kapak resmi de otomatik bir şekilde alınıyor. Birkaç dakika içerisinde albümünüz dijital arşivinizin içine eklenmiş bir şekilde emrinize amade hale geliyor. Vortexbox sadece bir sunucu değil bir cd-ripper olarak türünün en iyi örneği olmalı.

Burada  "General" başlığı altında ihtiyacınız olan tüm bilgiler var :

http://info.vortexbox.org/tiki-index.php?page=Howto


Kurulum sonrası ince ayarlar :


Vortexbox v2.4 üzerinde Logitech Medya Sunucu (LMS) yazılımının en güncel hali v7.9 gömülü bir şekilde geliyor. LMS'nin kontrol paneline yine web üzerinden ulaşıyorsunuz. Detaylar yukarda paylaştığım linkte mevcut.  LMS'ye ait önemli olarak gördüğüm ve performans odaklı birkaç ayar var.


1-  Volume kontrol seçeneğini iptal edin
Settings  -> Player-> Audio  altında şu ayarları yapın :

Crossfade : None
Smart Crossfade : Disable Smart Crossfade
Volume Control  : Output level is fixed at 100%
Lame Quality : 0 (Highest Quality, very slow)
Volume Adjustment : No Volume Adjustment


2-  Native DSD desteğini aktif hale getirmek için (DSD çalabilen bir DAC lazım)

Settings  -> Player-> PlayDSD  altında  Enable DSD-over-PCM seçeneğine çek atın.


3-  Mysqueezebox.com entegrasyonunu iptal edin

mysqueezebox.com integration : Disabled, do not keep player settings in sync.


4- Kullanmayacağınız gereksiz eklentileri kaldırın

Settings  -> Plugin  altında Active plugins listesindeki seçeneklerin büyük çoğunluğunu kaldırabilirsiniz.  Ben sadece PlayDSD, Network Test, SavePlaylist ve Full text search modüllerini kullanıyorum.


5-  LMS'nin altında tüm log seçeneklerini iptal edin

Settings  -> Advanced -> Logging   altındaki tüm seçenekleri OFF yapın. Bir sonraki açılışta bu şekilde açıl seçeneğine çek atmayı unutmayın.


6- Sunucu performans ayarlarını düzenleyin

Settings  -> Advanced -> Performance  altında şu ayarları yapın :

Database Memory Config : Maximum  (2gb veya daha büyük hafıza kullanıyorsanız)
Library Statistics : Disable library statistics
Artwork resizing : Use Logitech Media Server to resize artwork
Server Priority : -16 High


7-  PCM dönüşümünü aktif hale getirin. En önemli ayarımız bu oluyor. Arşivimiz sadece flac dosyalardan oluşuyorsa aşağıdaki listede, vakit kaybetmemek için, sadece flac seçeneğinde bu işlemi yapabilirsiniz

Settings  -> Advanced -> File Types  altında PCM seçeneği gördüğünüz tüm dosya formatlarında :

PCM hariç diğer tüm seçenekler : Disabled 


OYNATICI

DAC ımıza bağlayacağımız oynatıcı cihaz. Bu tarafta üzerinde en az bir usb port barındıran herhangi bir bilgisayar kullanmamız mümkün. Bu cihaza basit bir misyon (ethernet üzerinden gelen akışı usb DAC a yönlendirme) yükleyeceğimizden ötürü basit bir bilgisayar olması birkaç açıdan önemli.  Basitlikten kastım gerçekten basit bir bilgisayar şöyle bir cihaz :

İç organlarının açıkta göründüğüne bakmayın bu aslında komple bir bilgisayar üzerinde her şey var. Bu tip ARM işlemcili donanımların atası olan meşhur Raspberry Pi ' den bahsediyorum. Bu cihazı Türkiye'de 100 TL'nin biraz üstü bir rakama bulabilmek mümkün ebay'den daha da ucuza gelir. Yanına sadece bir sd hafıza kartı alacağız fazlasına gerek yok 4gb. kapasite yeterli.  Kart üzerine, bir usb kart okuyucu vasıtasıyla, "Volumio" isimli, ARM işlemciler için hazırlanmış bir uygulama kuracağız. Kurulumdan sonra kartı Raspberry'imize takıyoruz sonrasında ise sadece birkaç ayar var. Bu ayarları yapabilmek için Raspberry'yi mevcut network ağına bağlayarak çalıştırmamız gerekiyor. Ayarlar bir web sayfası üzerinden yapılıyor.

Programı indireceğiniz yer burası : https://volumio.org/ 
Aynı sitede kurulum ve sonrasındaki ayarlarla ilgili tüm bilgiler basit bir şekilde anlatılmış.

Dilerseniz Raspberry'lerle ilgili detaylı bilgiler de burada: http://www.raspi.gen.tr/
Yeni modelleri ve özellikle bu cihazlar için üretilmiş olan kutuları görebilirsiniz. Özellikle alüminyum bir kutu edinmek güzel olur.


YÖNETİM

Yönetim için kullanacağımız cihaz herhangi bir Android veya IOS tabanlı telefon veya tablet olabilir. Yapmanız gereken şey bu cihaza App.Store veya Google Store üzerinden gerekli yazılımı kurmak olacak.

Android kullanıcıları için :  Logitech Squeezebox Controller
Apple kullanıcıları için : Logitech Squeezebox Controller


NETWORK

Network ağı kurmak için evinizdeki mevcut alt yapıyı kullanmak mümkün. İnterneti olan her evde muhtemelen bir router veya switch donanımı vardır. Bu noktada ek başka bir şeye ihtiyacımız olmayacak ama daha yüksek ses kalitesi için, sadece kuracağımız bu sisteme atanmış bir ethernet switch edinmenizi önereceğim. Evet kablolu bağlantıdan bahsediyorum. Evdeki mevcut kablosuz bağlantımız yine orada duracak bu sadece sisteme özgü çalışacak. İhtiyacımız olan şöyle bir ürün :

 

 

Fiyatları 20-30 TL civarında seyreden dört porta sahip 10/100 Mbit.lik basit bir ethernet switch fazlasıyla iş görecektir. Daha yüksek dosya kopyalama hızlarına erişmek için Gbit. destekli modellere bakabilirsiniz. Bunları da 100 TL. civarına bulabilmek mümkün. Ben size kendi kullandığım Zyxel GS108 'i önereceğim. Gbit. desteği haricinde öncelik ayarlı portlara sahip. Bunu ses performansı açısından önemli görüyorum. 

Yeşil soketlerden "High Priority" birini oynatıcımıza, sarı soketlerden "Medium Priority" birini medya sunucumuz olan Vortexbox'a, griyi ise "Low Priority" evimizdeki mevcut network ağına (kablosuz desteği olan bir router veya modem) bağlayacağız. Gri bağlantının kablosuz yayın yapan bir cihaza bağlanması telefon veya tabletimiz ile kablosuz yönetim yapabilmemiz için gerekli.

Bu bağlantılar için kaliteli network kabloları ve bunların da olabildiğince kısa tutulmaları önemli. Ekstradan böyle bir switch önermemin en büyük nedeni kısa kablolar kullanabilmektir. Ben switchi diğer cihazlarımın hemen yanında tutuyorum. Vortexbox, oynatıcı ve switch hepsi birbirine birer karış mesafede duruyor. Bu şekilde 50cm.lik ethernet kabloları işimi görüyor. Kabloların kısa olması ses kalitesi açısından önemli farklar yaratıyor. Networkü odyofil hale getirme işi oldukça maliyetli olabilir. Metresi birkaç bin USD lik ethernet kabloları, özel ethernet filtreli gibi fiyat etiketleri insanı dehşete düşüren bir dünya high-end ürün var. Fiyat olarak bu denli yüksek seviyelere çıkmasam da değişik kabloları denemişimdir. Net bir şekilde gördüğüm şey ethernet kablolarının sese etkisinin olduğudur. Hangi kabloların nerede ve nasıl kullanıldığın da önemi var. NAS (Vortexbox) ile switch arasındaki kablo önem sırasında en tepede yer alıyor. Burada iyi kablo kullanımıyla elde edilecek sonik kazanca 10 puan verirsek switchden oynatıcıya giden kablo için 6-7 puan değerlendirmesi yapabilirim. Ethernet filtresinin de (örn. Acoustic Revive Lan Isolator) NAS bağlantısı üzerindeki başarımı daha yüksek oluyor.

 

 MeiCord Opal - http://meicord.de/

Peki nasıl bir kablo olmalı?  Şu aralar Alman menşeli üreticisinden satın aldığım 50cm. boylarında iki adet MeiCord Opal ethernet kablo kullanıyorum. Biraz maliyetli olmalarına karşın fiyat/performans oranlarını oldukça başarılı buluyorum rahatlıkla önerebilirim. Kablo için böyle bir bütçe ayırmayı uygun görmüyorsanız boyu 50 cm. geçmeyecek şekilde, çift ekranlı ve daha kalın iletkenlere sahip standart Cat7 kablolardan kullanabilirsiniz.